Сёння дэмакратычная грамадскасць Беларусі адзначае неафіцыйны дзень памяці ахвяр сталінскіх рэпрэсій.
У ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года ў падвалах менскай унутранай турмы НКВД, дзе сёння размяшчаецца следчы ізалятар КДБ, было расстраляна больш за 130 чалавек — навукоўцаў, літаратараў, урачоў, грамадскіх дзеячаў, кіраўнікоў, работнікаў сістэмы адукацыі, будаўніцтва, прамысловасці, гандлю. Афіцыйна дзень памяці ахвяр сталінскіх рэпрэсій у Беларусі не адзначаецца.
У Расеі ён штогод адзначаецца 30 кастрычніка, ва Украіне — у трэцюю нядзелю мая.
У 11.00 актывісты аргкамітэта па стварэнні руху салідарнасці „Разам” пачнуць правядзенне жалобнага марафону памяці ахвяр сталінскіх рэпрэсій. Акцыя пройдзе па месцах расстрэлаў і пахаванняў нявінна забітых людзей: Кальварыйскія могілкі — парк Цівалі — Лошыцкі яр — раён ўрочышча Благаўшчына і Трасцянца — Вайсковыя могілкі — парк Чалюскінцаў — Курапаты. У кожным з гэтых месцаў ўдзельнікі марафону будуць ускладаць кветкі і запальваць свечкі ў памяць аб ахвярах масавых рэпрэсій.
У 19.00 зарэгістраваная ў Чэхіі арганізацыя „Малады фронт” арганізуе акцыю каля сцен КДБ. Актывісты плануюць прыйсці сюды са свечкамі і партрэтамі ахвяр камуністычнага тэрору.
„Камуністычны рэжым Савецкага Саюза імкнуўся перш за ўсё знішчыць нацыянальную эліту Беларусі, тым самым знішчыўшы адрозненні паміж” братэрскімі народамі „і падпарадкаваць нашу краіну Маскве, — гаворыцца ў паведамленні, размешчаным на сайце” Маладога фронту”. — Калі гэта не так, то чаму першымі пад каток рэпрэсій траплялі дзеячы культуры? Чаму сярод арыштаваных выкладчыкаў знішчалі перш за ўсё настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры? З якой мэтай у 1920—1930 гады было рэпрэсавана 90% літаратараў? Адны імёны расстрэльнага спісу 29 кастрычніка 1937 года — гэта павінен быць вечны прысуд карнай камуністычнай ідэалогіі”.
Мэта сённяшняй акцыі — „заявіць нашчадкам злачынцаў, што рана ці позна, але злачынства будзе асуджана; каб перад „старэйшым братам” засведчыць, што насуперак усім злачынствам Беларусь жыве і будзе жыць”, падкрэслівае „Малады фронт”.
На працягу амаль 10 гадоў, з 2006 года па 2015-ы, у Беларусі працаваў грамадскі трыбунал па злачынствах сталінскага рэжыму на тэрыторыі краіны. У сакавіку мінулага года яго члены — каля трох дзесяткаў грамадскіх культурных дзеячаў — прадставілі грамадскасці вынік сваёй працы.
„Мы падрыхтавалі і вынеслі абвінаваўчае заключэнне, у якім канстатавалі, упершыню, напэўна, з постсавецкіх дзяржаў, злачынствы сталінізму, — заявіў тады кандыдат гістарычных навук, даследчык сталінскіх рэпрэсій Ігар Кузняцоў. — У абвінаваўчым заключэнні канстатуецца тое, што КПСС і кампартыя бальшавікоў Беларусі, НКВД СССР і БССР вінаватыя во ўчыненні масавых рэпрэсій супраць свайго народа і замежных грамадзян”.
„Гэта грамадскі трыбунал. Мы спадзяёмся, што доказная база будзе выкарыстана ў перспектыве, калі адбудзецца сапраўдны суд над злачынствамі сталінізму, якія былі ўчыненя на тэрыторыі Беларусі. Як быў Нюрнберг над злачынствамі фашызму. Але калі гэта адбудзецца, цяжка меркаваць, зыходзячы з цяперашняй сітуацыі”, — адзначыў гісторык.
